Elke speech, dus ook een overlijdensspeech wordt er beter van als er een zeker diepte in ziet. Deze diepte kan worden bereikt door breed te beginnen en langzaam ‘af te dalen’ naar de diepere, persoonlijke herinneringen. Bijgaand schema geeft dit weer. Vanuit de eigen relatie kan je spreken over wat er speciaal was (in jouw ogen) aan de overledene. Je eigen herinneringen en ontroerende (of grappige!) momenten. In de kern gaat het echte over je eigen gevoelens. Waar heb je het meest van gehouden en welke herinnering zal je altijd bij je dragen. Uiteraard is een dergelijke structuur geen verplichte kost. Elk persoon zal een eigen speech en dus een eigen vorm vinden om uit te spreken. Maar het kan helpen om niet te snel in de emoties te terecht te komen. Je wilt immers ook zelf graag dat de verschillende elementen aan bod zijn gekomen. Wellicht helpt het te werken vanuit het volgende sjabloon;
- 1. Stel jezelf in een paar woorden voor. Wellicht zijn er bezoekers die niet weten wat uw relatie tot de overledene is.
Voor iedereen die mij niet kent, ik ben Peter ter Horst en ik wil een paar woorden zeggen ter nagedachtenis van mijn vader, Karel ter Horst
- 2. Probeer uw toespraak met eigen herinneringen te verlevendigen. Beschrijf uw persoonlijke gevoelens en gedachten, maar vermijd afgezaagde sentimenten. Denk na over momenten en activiteiten waar u zich dicht bij de betreffende voelde. Foto’s en video’s kunnen hierbij helpen.
Ik zal de inspirerende gesprekken missen die we altijd hadden na het diner.
- 3. Werk een gelukkige herinnering uit. Meng een voorzichtige humoristische opmerking erbij, maar wees voorzichtig.
Ik herinner me zo’n gesprek nadat hij zojuist was teruggekomen uit Frankrijk. Hij was dolenthousiast en kon ook zo lekker overdrijven. Hij was goed op dreef en de verhalen werden steeds groter. Eerlijk gezegd weet ik nog niet of hij wel echt een nacht in die grot heeft doorgebracht.
- 4. Beschrijf het karakter van de overledene. Zoek naar een karakteristiek die het publiek zal herkennen, een charmante knipoog, een zenuwachtig trekje, een herkenbaar levensmotto of een bulderende lach…
En terwijl hij dat verhaal vertelde zag ik dat zijn ogen steeds meer begonnen te twinkelen. Hij kon zo heerlijk genieten als hij zelf aan het vertellen was…
- 5. Druk de waarden uit die belangrijk waren voor de overledene. Geef het publiek een zicht op de visie om bepaalde waarden in het leven te versterken. Tonen humoristische gewoonten of een manier van leven. Eigenlijk spreken we nooit over slechte gewoonten.
Klaske kon oprecht kwaad worden als iemand eten weggooide. En dan begon ze eigenlijk altijd weer hetzelfde verhaal. Ze had natuurlijk gelijk, dat wisten we allemaal. En met haar vurige blik durfden we haar ook niet tegen te spreken. Liever aten we tegen heug en meug op dan dat we hierover ruzie kregen met Klaske.
- 6. Markeer gedenkwaardige prestaties. Benoem speciale kennis, vaardigheden of capaciteiten. Geef de overledene ruime lof als het gaat om behaalde prestaties en wees daarin niet zuinig. Dit is een moment om de betreffende eerbiedig te benoemen.
- 7. Reizen naar het buitenland. Zijn er speciale plaatsen die de overledene vaak bezocht? Of was er dat speciale huisje in Drenthe waar zij altijd tot rust kwam. Misschien heeft u wel een ansichtkaart van een van de reizen? Wellicht biedt dat ook ruimte om een typisch gebruik uit die streek aan te halen…
- 8. Geef aan wat je zelf het meest zal missen. Tegen het eind van de speech is het goed nog even alles te laten passeren vanuit een persoonlijk perspectief. Dit gaat dan vooral over wie de betreffende is en minder over alle gebeurtenissen. Hou het dicht bij jezelf en concentreer je op enkele korte feitjes. Een hulpzin is ‘Nu Bart er niet meer is, zal ik vooral missen dat…
- 10. Eindig met een mooie quote, een citaat of een gedicht. Liefst natuurlijk een favoriete tekst van de overledene. Of misschien zijn er brieven of e-mails van de betreffende die mooi afsluiten. Een geciteerd quote geeft de speech een eindkracht maar je kan natuurlijk altijd eindigen met een eenvoudig ‘Bedankt Herman’.
Rafael had een enorm talent om kinderen te boeien. In zijn vak als leraar zat hij dan ook op z’n plek. Hij kon spannenden verhalen vertellen, kinderen aan het lachen maken, aan het huilen en dat allemaal in vijf minuten.
Vol liefde sprak Christa over haar geliefde Zuid-Afrika. Zodra ze de lucht daar kon opsnuiven werd ze zienderogen rustiger. Ze was meer in contact met de natuur en voor haar gevoel ook met zichzelf. Zullen we samen luisteren naar dit Afrikaanse volksliedje…
Nu Bart er niet meer is, mis ik vooral zijn gulle lach. Er zijn weinig mensen die zo open en spontaan mensen tegemoet trad. Iedereen kon op een warme ontvangst rekenen. Zonder enig cynisme of voorbehoud. Dat was toch heel bijzonder.
Ik zou willen eindigen met een citaat van Gerard Reve, Hans’ favoriete schrijver: ‘Een man moge veel weten: een vrouw begrijpt alles.’